De Lagorai zijn een onderdeel van Zuid-Tirol. Ze zijn op veel manieren een rariteit binnen de Dolomieten : kleiner, onbekend, grijze graniet ipv. witte dolomietkalk, veel fraaie meertjes. De natuurbeleving is er veel authentieker. Een ideaal gebied voor een hike van een kleine week.
Situering
De Lagorai liggen aan de zuidelijke rand van de Dolomieten. Ze zijn via de westkant vlot bereikbaar vanuit de vallei van Trente en Bozen/Bolzano, waar de internationale snelweg en spoorweg naar de Brennerpas doorloopt. In het noorden vormen Val di Cembra / Cambratal en Val di Fiemme / Fleimstal de grens met de eigenlijke Dolomieten. In het Duits worden de Lagorai trouwens Fleimstaler Alpen genoemd. Ten oosten kijk je uit op de machtige rotstorens van de Pale de San Martino, het zuidelijkste stuk van de Dolomieten. Aan de zuidkant ligt een andere vallei met spoorweg en hoofdweg : Valsugana. Die vormt de grens met de afgeronde bergen en heuvels waarmee de Alpen overgaan in de de Po-vlakte.
De Lagorai zijn een oud graniet massief. Het graniet ontstond tijdens een periode met veel vulkanische aktiviteit, ca. 300 M jaar geleden. Deels als lava en porfier, deels traag afgekoeld als graniet. Dit zorgt voor een heel ander landschap dat sterk contrasteert met de Dolomieten : vochtiger, veel meertjes en wetlands, donkere rotsen, heel andere bloemen.
De hoofdkam loopt min of meer zuidoost-noordwest, dus parallel met Val Di Cembra + Val di Fiemme, en bestaat uit een reeks toppen van 2100 à 2600 m ongeveer. Naar het zuiden toe is de opbouw een stuk complexer, met een aantal valleien die naar het zuiden lopen en kleinere massiefjes hiertussen. De Cima d'Asta is één van die massiefjes en met 2847 m ook de hoogste top van de Lagorai.
Er is een goed onderhouden padennetwerk en enkele berghutten. De streek is internationaal erg weinig gekend. Nochtans kan je er enkele mooie bewegwijzerde hoogtewegen volgen. In tegenstelling tot de Dolomieten zijn de meeste toppen wel toegankelijk voor wandelaars. Dit komt deels door de heel andere geologie, en ook omdat in Wereldoorlog 1 dit een deel van het front was waar Italiaanse en Oostenrijkse legers loopgrachten en toegangspaden aanlegden. Omdat de valleien relatief laag liggen (bv. op 400 à 800 m) zijn de hoogteverschillen belangrijk en kan je op de beboste bergflanken alle mogelijke types paden aantreffen, van keurig aangelegd tot op het randje van alpinisme.
Ook 100 jaar na de "Guerra Bianca" zijn deze Oostenrijkse loopgrachten nog duidelijk aanwezig.
Bivakkeren en overnachten
Bivakkeren (als in : kleine tent, maximaal 1 nacht op dezelfde plek, geen vuur, voldoende ver van bewoning, van bergboeren en van waterlopen, niet in beschermd natuurgebied), is haalbaar in de Lagorai. Of het gedoogd wordt of expliciet toegelaten is, is niet duidelijk.
Omdat er door de granietondergrond op veel meer plaatsen water beschikbaar is, is bivakkeren ook pratisch een stuk haalbaarder dan in de Dolomieten.
Er zijn slechts een 7-tal klassieke berghutten dicht bij of boven de boomgrens en ver weg van wegen of dorpen. Deels clubhutten van de CAI, deels bergboerderijen ("Malga") die ook overnachting en eten aanbieden. Deze openen typisch in de eerste weken van juni en sluiten in de laatste weken van september.
Daarnaast zijn er een hele reeks "alternatieve overnachtingsplekken" : bivakhutten, een stuk van een schaapherdershut of bergboerderij die open blijft, ... Deze zijn meestal gratis maar je moet zelf eten, slaapzak en matje, kookvuurtje, ... meebrengen. Deze kaart probeert een overzicht te houden.
Kaarten en topogidsen
In de praktijk behandelen de kaarten-uitgevers de Lagorai als een deel van de Dolomieten.
Kaartmateriaal op 1:25000 : verschillende uitgevers, Tabacco is wellicht de meest geschikte. Kaarten 14 en 58 coveren de kern van de Lagorai. Afhankelijk van de geplande tochten zal je echter nog enkele extra kaarten nodig hebben.
Nog een hele reeks andere uitgevers (zie kaartmateriaal op de Italië-pagina) die kaarten op 1:50000 uitgeven.
Zoals steeds in Italië is een kaart met aanduiding van de padnummers onontbeerlijk.
Voor de uitgevers van wandelgidsen is de Lagorai een apart gebied waar duidelijk minder energie wordt ingestoken dan in de meer populaire delen van de Dolomieten.
Rother heeft een wandelgids (Duitstalig) waarin de Lagorai gecombineerd worden met enkele andere gebiedjes aan de zuidkant van de Dolomieten als "Vizentiner Alpen". Deze beperkt zich tot een 15-tal dagtochten.
Voor meer complete topogidsen moet je in het Italiaans je plan trekken.
Online : met deze interactieve kaart van de lokale sectie van de Alpenclub (CAI) ; klik door voor informatie en en sfeerfoto's
Alta Via de Granito : in 3 stapdagen omheen de Cima d'Asta, de hoogste top van de Lagorai die je optioneel ook kan beklimmen. Maakt gebruik van kleine bewaakte berghutten.
De Translagorai : een andere Alta Via, die de hoofdkam volgt op 4 à 6 dagen / 85 km, van de omgeving van Trente tot Passo Rolle. In de praktijk het gemakkelijkste te realiseren als bivaktocht. Wellicht de mooiste hike van deze regio. Deze wordt hieronder verder beschreven.
De paar etappes van de Sentiero Italia in de Lagorai gebruiken een stuk van de Translagorai.
Ergens op de Translagorai
We zegden al dat de Lagorai relatief klein zijn ; het is dus logisch dat deze tochtvoorstellen tot 3 tot 6 dagen beperkt zijn. Je kan gemakkelijk meerdere van deze tochten combineren of je kan aansluiten met een trail in een naburig deel van de Dolomieten. Op die manier combineer je 2 totaal verschillende landschappen in één trekking :
bv. in Passo Rolle, of na even winkelen in San Martino de Castrozza, op de Alta Via 2 intakken die de Pale de San Martino zuidwaarts doorkruist.
kiezen voor een trail die meerdere massieven combineert. Bv. de Sentiero della Pace noordoostwaarts volgen, of de Sentiero Italia die dezelfde richting uitgaat maar hoger blijft.
Routes in de valleien
Wil je het hele gebied doorkruisen maar eerder lager : dat kan ook. Je kan dan al veel vroeger op het seizoen of in de herfst je tocht doen. Je volgt dan allerlei oeroude paden die door de lokale afdeling van de Italiaanse Alpenclub (CAI), de SAT (Società degli Alpinisti Tridentini), in ere worden gehouden. Deze afdeling is de grootste en wellicht ook de meest actieve van de hele CAI. De oorsprong van de paden is zeer divers : aangelegde voor land- en bosbouw, voor winning van porfier (de zeer harde variant van graniet voor bv. kasseien), militaire paden in de oude grensstreek, muilezelpaden over de cols, ... Maar ook zeer pittige paden, op het randje van alpinisme, die historisch gezien alleen bij een handvol jagers bekend waren.
De Lagorai-etappes van de Sentiero della Pace. De Sentiero della Pace volgt de volledige frontstreek in Zuid-Tirol. Deze ligt een stuk ten noorden van de oude grens, op goed verdedigbare linie - meestal op bergkammen - die het Oostenrijkse leger had uitgekozen. Het deel in Lagorai is eveneens 5 à 7 dagen, deels in de valleien, deels in het middengebergte.
Deze interactieve kaart toont het hele netwerk van gemarkeerde paden. Je kan zelf een gpx op maat exporteren, de moeilijkheidsgraad (T, E, EE of hoger) is onmiddellijk afleesbaar op de kaart en vaak wordt ook een korte beschrijving met de historiek en enkele sfeerfoto's meegegeven. Een schat aan informatie.
Translagorai
Facts
Naam : Translagorai (I), Lagorai Trekking (Eng), Lagorai Uberquerung (D) Type : tocht in lijn over bergpaden zo goed als continu boven 2000 m. Intense natuurbeleving en resten van WO1 frontlijn. Startpunt : Passo di Compet (taxirit ofwel te voet 850 m+ bv. via het tracé van de E5 route vanuit Levico Terme) Eindpunt : Passo Rolle (taxirit ofwel Colbricon Express kabelbaan naar San Martino di Castrozza) Lengte : 85 à 90 km en 5400 à 5700 m+, afhankelijk van de gekozen variantes. 5 à 6 stapdagen. Richting : beide richtingen zijn mogelijk. West naar Oost is meest gebruikelijk. Moeilijkheid : Staptechniek Niveau 2 à 3 op 4. Fysiek Niveau 2 à 3 op 4. Indien met bivakkeren : Niveau 2 op 4. Periode : eind juni - half september. Vroeger wordt afgeraden wegens resten steile sneeuw. Later is vaak mogelijk als bivaktocht ; de berghutten sluiten en hebben vaak geen winterlokaal.
Moeilijkheidsgraad en techniciteit
Grotendeels op bergpaden. Indeling E (bergwandelen T2) of EE (bergwandelen T3). Er is een alpiene variant die beduidend lastiger is.
De meest gebruikelijke formule om deze tocht te doen is al bivakkerend. Dit maakt de tocht fysiek een stuk zwaarder : eten voor 5 à 6 dagen en tent / matje / slaapzak geschikt voor een bivak een stuk boven 2000 m.
Etappes en varianten
De standaard-indeling is 6 etappes. Sterkere hikers kunnen dit op 4 of 5 dagen.
Op 4 van de 6 etappes heb je de keuze tussen 2 varianten, de ene links van de kamlijn (Val Fiemme), de andere rechts van de kamlijn (Valsugana). Qua moeilijkheid en beleving liggen deze dicht bij elkaar. Het is interessant om de kant van de kam te kiezen met het beste weer.
De indeling van overnachting in berghutten en bergboerderijen is eerder onevenwichtig met etappes van 5 uur en andere van 8 uur. Wie bivakkeert kan logische bivakplekken kiezen voor een meer evenwichtige indeling. Zeker voor de laatste monsteretappe is de Bivacco Paolo e Nicola een veel betere keuze.
De meest gebruikte staprichting is West naar Oost. Dit bouwt qua terrein rustig op en je hebt zeker naar het einde toe de mooiste uitzichten meestal voor je in plaats van achter je rug. Anderzijds valt er wel iets te zeggen voor de andere richting. Wie in berghutten overnacht en toch de bivakhut wil gebruiken, hoeft het eten niet de hele tocht te dragen. Wie met het openbaar vervoer reist, zal als start de kabelbaan vanuit San Martino prefereren boven de 850 m+ in een loeihete zuidhelling vanuit Levico Terme.
Nog een ander alternatief voor wie toch W > O wil stappen en geen taxi wil nemen en op de eerste dag nog wat drukte kan verdragen : doe een extra stapdag door de mix van bossen, weitjes en dorpjes van het schilderachtige "Altepiano de Pine" en versier een overnachting in de buurt van Passo di Compet.
Bewegwijzering
Geen specifieke bewegwijzering : de normale Italiaanse aanpak met rood/witte markering van bergpaden, vaak gecombineerd met de padnummers. Hier en daar wordt ook "TL" gebruikt, maar dit is niet algemeen.
Bevoorrading onderweg
Geen winkels. Wel de mogelijkheid om in berghutten of bergboerderijen te eten of te overnachten in halfpension.
Er is voldoende water onderweg. Voorzie wel een filter.
