Hoe gebruik ik een Vapor Barrier Laag (VBL) ?

Het algemeen principe van een vapor barrier laag (VBL) is dat er een dampdichte laag wordt geplaatst tussen de huid en de rest van je kledij met de bedoeling de temperatuur en vochtigheid nabij de huid hoog te houden. Zijn vele 'dure' fabrikanten dan niet druk in de weer geweest om ademende stoffen te maken? Waarom zouden we ons dan terug in een 'plastiek jas' steken?

Het klassiek drielagensysteem werkt minder goed bij koude temperaturen

Bij een klassiek drielagensysteem heb je de basislaag, daarna de isolatielaag en de buitenste laag. Doel van dit systeem is om de lagen zo in te zetten dat het zweet dat ieder menselijk lichaam produceert (ook als het in rust is) via deze lagen naar buiten verdwijnt. Helaas zijn er wetten van de natuurkunde die spelbreker kunnen zijn. De lucht kan bij een bepaalde temperatuur maar een maximum aan water vasthouden. Hoe lager de temperatuur, hoe minder water de lucht kan opnemen.

Bron: http://www.onweer-online.nl

Bovendien is er in de winter een groot contrast tussen de lichaamstemperatuur en deze van de lucht. De damp die ons lichaam produceert zal in zijn weg naar de koude buitenlucht gaan condenseren als die het dauwpunt bereikt. Dit is de fase dat damp overgaat in vloeistof. Als dat ergens binnen een isolatielaag gebeurt, vermindert het isolerend vermogen van die laag.

Zweet stapelt zich dus in je kledij een stuk sneller op in de winter dan in de zomer. Vaak merk je pas bij een pauze dat je kledij klam is en dampt in de koude buitenlucht. Je krijgt het al snel te koud omdat natte kleding minder isoleert en je door de verdamping van vocht extra warmte verliest.

Tijdens een pauze krijg je door je klamme kledij al snel te koud. Met VBL houd je het langer warm (foto: Ivo Vanmontfort).

Effecten van VBL

VBL houdt het transpiratievocht (zowel het zichtbare in de vorm van zweetdruppels als de niet zichtbare damp) vast en zorgt voor een microklimaat met hoge vochtigheid en temperatuur zorgt tussen de VBL en de huid. Op die manier misleid je als het ware het lichaam en komt het tot een evenwicht: de dampproductie via de huid wordt gestopt of minstens flink afgeremd. Als de verdamping wordt stilgelegd, blijft de warmte dus hangen. Je zal het verschil in gevoel wel kennen tussen een zonnige dag met een lage en een hoge vochtigheidsgraad. Bij een hoge vochtigheidsgraad is er minder verdamping en dus ook minder afkoeling.

Met een VBL moet je “aangenaam koel” kleden

Bij klassieke kledingssystemen kleedt men zich dikwijls iets te warm terwijl je voor een VBL eerder ”aangenaam koel” moet kleden om oververhitting tegen te gaan. Bij het dragen van een VBL ben je er namelijk veel vlugger van bewust dat je lichaam af wil koelen. Je gaat dan sneller wat gas terugnemen of ventileren. Als het lichaam gekoeld moet worden, blijft ventilatie de enige optie, net als bij het klassieke systeem.

In principe wordt ieder stukje huid geheel of gedeeltelijk afgesloten: handen, armen, romp, benen of voeten. Omdat een dampdichte folie, rechtstreeks op de huid, heel onprettig aanvoelt wordt er meestal een dunne basislaag gedragen onder de VBL.

Er zijn echter ook grenzen, vandaar dat VBL enkel inzetbaar is bij echt koude omgevingstemperaturen. Bij welke vriestemperaturen een VBL kan worden ingezet, is erg persoonlijk en hangt ook af van het lichaamsdeel. Andrew Skurka zegt in zijn artikel de ervaring te hebben dat hij bij +4°C VBL handschoenen kan dragen, bij -6°C een vest en sokken en een broek vanaf -12°C. Wat afhankelijk of het open, droog en zonnig weer is of bij bewolking, neerslag, wind.

Algemeen geldt dat VBL makkelijk toepasbaar is voor activiteiten die qua inspanning eerder statisch zijn omdat het evenwicht tussen isolatie en ventilatie makkelijker te vinden is.

VBL houdt je kledij en slaapzak droog

VBL heeft als grote voordeel dat je je isolatielagen droog kan houden en hun isolatievermogen dus niet achteruit gaat. ‘s Nachts heeft een VBL de functie om te vermijden dat er condens optreedt in de slaapzak. Je hebt twee opties. Wanneer je kiest voor VBL kledij kan je zonder problemen in een slaapzak extra kledij dragen boven de VBL laag. Het nadeel van een VBL liner is dat je in de slaapzak enkel een basis laag kan dragen omdat deze onder invloed van de luchtvochtigheid klammig zal worden

Ervaren winterhikers hebben ongetwijfeld ervaring met condens die ’s morgensvroeg aangevroren is aan de binnenzijde van de tent. Ook ’s nachts verliest je lichaam dus behoorlijk wat vocht, deels via de huid, deels via het uitademen. De luchttemperatuur in de tent gaat snel naar beneden als je de slaapzak inkruipt waardoor het dauwpunt bij koude winternachten vaak in de slaapzak ligt. Na verschillende nachten begint het opgestapelde zweet een steeds groter effect te hebben op de isolatiewaarde. Als je je slaapzak niet op geregelde tijdstippen kan laten ‘uitdrogen’ vb. overdag in de zon of door het slapen in een verwarmde hut, dan kan het zijn dat je slaapzak na een tijd niet warm genoeg meer is.

Voordelen van een VBL nog eens kort op een rijtje

Je vermijdt dat je isolerende lagen en slaapzak nat worden.
Je hebt beduidend minder isolerende kledij nodig dan bij een klassiek systeem.
Je vermijdt te veel aan afkoeling van het lichaam omdat je voor een microklimaat zorgt van hoge vochtigheid rondom de huid waardoor je beter op temperatuur blijft.
Je wordt veel sneller bewust van oververhitting en zal dus ook tijdig je activiteitsniveau verlagen, de isolatie verminderen of ventileren.
Verder wordt door andere auteurs ook vermeld dat je omwille van het verminderd vochtverlies ook minder moet drinken, minder sneeuw moet smelten, brandstof bespaart enz.

Ervaringen van VBL in België en Nederland

Er zijn voorlopig weinig winterhikers die VBL gebruiken. Hieronder vind je link naar ervaringen van:

Aanbod van VBL op de markt

Aangezien VBL vooral inzetbaar is in erg koude temperaturen en vooral voordelig is tijdens langere winterse tochten, blijft de doelgroep die VBL kan gebruiken beperkt. Er is daarnaast nog steeds wat controverse rond de “VBL-filosofie” bij het brede(kopers)publiek. Niet alle ervaren winterhikers gebruiken VBL.

Daardoor zijn fabrikanten niet erg geneigd om dit soort kledij te gaan produceren. Het aanbod is dus klein en gebruikers zijn soms verplicht tot het zelf maken van dampdichte kledij uit silnylon of zich te behelpen met alternatieve producten met vergelijkbare eigenschappen zoals niet-ademende regenkledij, zweetpakken. Een VBL slaapzak liner is een stuk gemakkelijker zelf te maken. Een greep van producten die beschikbaar zijn op de markt: