Belang van goede kledij
Het belang van kledij is in de winter nog groter dan in zomerse condities. Bezwete kledij doet je bij koude condities erg snel afkoelen. De lagere temperaturen zorgen er ook voor dat de windchill, de gevoelstemperatuur, diep onder het vriespunt kan zakken. Beschutting is er in sommige gebieden nauwelijks te vinden zoals op de arctische toendra waar de gladgepolijste, soms brede dalen, de wind vrij spel geven. Tot slot kunnen de weerscondities in de winter extremer zijn dan in andere seizoenen. Onderkoeling en bevriezing zijn dus niet te onderschatten gevaren in de winter. Maar wintertrekkings moeten ook gewoon ‘comfortabel’ kunnen zijn. Aangepaste kledij is dus absoluut noodzakelijk.
In slechte condities, moet je je huid zo goed mogelijk bedekken (Dovrefjell, Noorwegen – Joery Truyen).
Informeer je goed over de te verwachten condities
Er zijn drie belangrijke elementen die te verwachten condities bepalen:
- De ligging en het reliëf van je gebied bepalen in belangrijke mate je minimum- en maximumtemperaturen, windsnelheid- en richting en de vochtigheidsgraad. Het Hoge Noorden trekt aan door zijn eindeloze toendra en het adembenemende noorderlicht maar de condities zijn nog een stuk harder dan als je bijvoorbeeld op het plateau van de Vercors (Frans middelgebergte) gaat trekken.
- Het moment in het winterseizoen dat je kiest: in december/januari zijn de temperaturen het laagst terwijl in maart/april de dagen langer zijn en het overdag bij zonnig weer aangenaam “warm” kan zijn.
- De manier waarop je je voortbeweegt: op ski’s heb je het soms minder snel warm dan op sneeuwschoenen. Daarnaast houdt een rugzak je rug goed warm terwijl je met een pulka die bescherming niet hebt.
In ons overzicht van winterbestemmingen namen we klimaattabellen op die jullie een idee geven van de gemiddelde waarden per maand. Check uiteraard het weerbericht voor je vertrekt want de condities kunnen van jaar tot jaar verschillen.
Buitensportkledij is niet goedkoop en beginnende winterhikers vragen zich misschien af of het echt de moeite loont om hierin te investeren. Veel hangt af van je plannen. Ben je van plan om in de Alpen enkele dagtochten te doen of trek je naar Scandinavië voor een heuse meerdaagse tocht? Hoe extremer de condities die je verwacht, hoe beter je uitrusting moet zijn. De gevolgen bij onderkoeling kunnen in winterse omstandigheden ook snel dramatische gevolgen hebben, in tegenstelling tot bij zomertochten.
Heb je het budget dus niet voor degelijke winteruitrusting, dan pas je beter je plannen aan.
Zelfs in de Ardennen moet je kledij aangepast zijn aan de winterse condities (Liennevallei – Debbie Sanders).
Algemene tip: Snel aanpassen van je kledij
In de winter is het evenwicht tussen warmte en transpiratie nog belangrijk dan in de zomer. Je past dus best je lagen snel aan de aanwezige condities aan. Kleed je niet te warm als je een intensieve inspanning doet maar ook niet te koud als er wind staat. Onderkoeling gaat soms erg langzaam en zeker als je gaat kamperen, kan het door vermoeidheid een tijd duren voor je lichaam weer op temperatuur komt.
Bij zonnig weer kan de gure wind er toch voor zorgen dat je je waterdichte jas mag aandoen (Rila, Bulgarije – Debbie Sanders).
Warm technisch (thermisch) ondergoed als basislaag
Thermisch ondergoed sluit beter aan en transporteert je zweet makkelijker naar buiten dan gewone synthetische t-shirts. In de winter kies je voor de warmere exemplaren met lange mouwen uit synthetisch materiaal, merinowol of een combinatie van beide. Als je gaat kamperen dan is de kans klein dat je je gaat wassen en al zeker je kledij niet. Merinowol is dus best een aanrader om de geurtjes te beperken. Fabricaten waarbij merinowol wordt aangevuld met een klein percentage synthetisch materiaal (20%), zorgen voor een snellere droging, en zijn vooral duurzamer en sterker dan 100% merinowol (snel gaatjes bij intensief gebruik)
Technisch ondergoed vind je in gespecialiseerde buitensportwinkels maar is vaak duur. Soms vind je goedkopere alternatieven in Decathlon of andere winkels maar let zeer goed op de kwaliteit van deze producten! Kijk goed naar de pasmaat (aansluitend aan het lichaam) en de samenstelling van de stof (vermijdt katoen in thermisch ondergoed).
Ook in de winter heb je al eens momenten dat je in je basislaag rondloopt, vooral later in het seizoen (Vercors, Frankrijk – Steve Behaeghel).
Wandelbroek voor winterse condities
Een lichte trekkersbroek is meestal te koud in de winter. Afhankelijk van je activiteit en te verwachten condities zijn er de volgende opties:
- Wie op sneeuwschoenen gaat stappen kiest best voor een softshell broek die beschermt tegen de wind, voldoende ademt en niet te warm is. Het is namelijk een redelijk intensieve activiteit en daardoor heb je het al snel warm aan je benen. Fjällraven broeken uit G1000 stof zijn een alternatief voor softshell maar enkel bij omstandigheden met permanente vorst. Deze broeken worden onaangenaam indien zij bevriezen nadat ze bij regen of smeltende sneeuw bij positieve temperaturen hebben vocht opgenomen, tenzij de G1000 aangevuld wordt met een hydratic lining tegen vocht (vb. Karl/Karla Trousers van Fjällraven). Daarnaast is G1000 op termijn een minder duurzame stof. Belangrijk is wel dat je ook softshell regelmatig behandeld met een waterafstotend product. Is het erg koud maar droog, dan kan je een thermische broek (synthetisch of merinowol) onder je broek dragen of voor je vertrek al opteren voor een warmere softshell broek. Staat er veel wind of valt er natte sneeuw of regen, dan kan je een waterdichte ademende regenbroek bij aantrekken. Goretex hoeft niet perse, ook goedkopere membramen zullen voldoen vb. Hyvent.
- Wie gaat langlaufen mag zich iets beter kleden aan de benen, zeker als je naar Scandinavië trekt. Mogelijke opties zijn hier een lichte skibroek of de combinatie van warm thermisch ondergoed met een waterdichte ademende broek.
Je kiest altijd beter voor een systeem van meerdere lagen dan voor 1 dikke broek. Want op die dagen dat het dan al eens windstil is, ga je vrij snel zweten. Je benen zijn merkelijk minder gevoelig voor kou dan je bovenlichaam.
In de winter kies je voor een iets warmere en windichte broek dan in de zomer (Lapland, Noorwegen – Joery Truyen).
Donsjas
Tijdens pauzes en zeker bij winterbivakkeren, is een jas uit dons of synthetisch isolatiemateriaal een aanrader. Het is licht, zeer compact op te bergen, lekker warm en ademt goed. Een kap (mét vulling) verhoogt bovendien het comfort aanzienlijk.
Een donsjas is duurder dan een jas gevuld met synthetisch isolatiemateriaal maar wel nog een stuk warmer voor eenzelfde gewicht en is vaak ook duurzamer (bij een kwaliteitsvolle tijk). Let wel op, de lichtere donsjassen zijn te koud voor winterse temperaturen. Ga uit van 200-250g donsvulling voor een goede winterdonsjas. Uiteraard speelt ook de vulkracht mee, hoe hoger, hoe warmer voor eenzelfde donsvulling.
Een donsjas maakt winterbivakkeren een pak comfortabeler (Vercors, Frankrijk – Steve Behaeghel).
Synthetische isolatie is daarentegen wel beter bestand tegen vochtige condities. Sommige hikers dragen deze jasjes daarom tijdens wandelingen maar hou er rekening mee dat zweetophoping de isolatie vermindert.
Een jas uit synthetisch isolatiemateriaal kan beter tegen vocht en wordt door sommige hikers gedragen tijdens het wandelen (Prenj, Bosnië-Herzegovina – Debbie Sanders).
Donsbroek en donssloffen zijn vooral nuttig voor wie ’s avonds nog lang buiten wil vertoeven om bijvoorbeeld het noorderlicht te observeren, vooral in het hoge Noorden dus. RAB heeft tegenwoordig een hele leuke synthetische overbroek, de Photon Pants. Meestal kruip je al snel in de slaapzak en kook je in de voorluifel van je tent. Over het algemeen is een donsjas dus voldoende.
Buitenste lagen ter bescherming
Winddichte laag
In de winter kan je maar uitzonderlijk eens met enkel je basislaag rondlopen. Vaak heb je dus een tweede laag nodig welke naast extra warmte ook winddicht dient te zijn. In droge omstandigheden is een softshell of winddichte fleece tegen koude wind comfortabeler dan een waterdichte jas omdat ze beter ademen. Onder een regenjas is het risico namelijk groter dat je onderliggende kledinglagen – door het beperkter ademend vermogen – zweet gaan absorberen en dat maakt dat je bij een pauze sneller zult afkoelen.
Waterdichte laag
Bij slecht weer (veel windchill, natte sneeuw of regen) is een waterdichte en ademende jas wel absoluut nodig. Dan is het ook belangrijk dat je kap je gezicht goed kan beschermen maar toch nog wat bewegingsvrijheid biedt. Je buitensportregenjas voor de zomer is perfect bruikbaar in winterse condities maar een extra isolatielaag eronder dragen is wel nodig. Een regenjas die je het jaar rond wil gebruiken koop je best niet te krap. Ook ‘pit zips’, dit zijn lange ritsen onder de oksels, zijn erg handig. Enkel deze kunnen de soms enorme contrasten in intensiteit en temperatuur opvangen zonder steeds een laag te moeten uit of aandoen.
Zoals vermeld is een waterdichte en ademende broek ook een must om te beletten dat je benen nat zouden worden door het smelten van sneeuw tegen je warme benen aan.
Schoenen
Langlaufski’s vragen aangepaste schoenen, dit wordt besproken in de het artikel omtrent toerlanglaufen
Wie met sneeuwschoenen op stap gaat, kijkt best uit naar:
- Bergschoenen met een voldoende stijve zool, minstens type C. Zeker in bergachtig terrein heb je hierdoor meer stabiliteit vb. bij het traverseren, en ze zijn ook warmer.
- De buitenkant van een goede winterschoen bestaat uit leder. Bij lederen schoenen is goede behandeling van het leer noodzakelijk om de schoenen waterafstotend te houden zodat het leder minder gemakkelijk vocht opneemt. Vocht leidt er namelijk toe dat de schoen ’s nachts gaat stijf bevriezen (bij winterbivaks). Voorts helpt een waterdicht en ademend membraam vb. GTX© in de schoen om vocht afkomstig van natte sneeuw wat langer buiten te houden en biedt de voeten nog een tikkeltje extra warmte.
Beginnende winterhikers hoeven nog niet meteen voor de eerste trip te investeren in nieuwe bergschoenen. Ook B-schoenen zullen al voldoen maar vermijdt dat ze ’s nachts bevriezen door ze de tent in te nemen en goed in te pakken.
Wie zijn bergschoenen in de voortent laat staan, mag ’s morgens ijsklompen aandoen (Gruyère, Zwitserland – Debbie Sanders).
Let er ook op dat de bergschoenen voldoende groot zijn, je loopt immers met dikkere wandelkousen (zie hieronder). Te kleine schoenen kunnen leiden tot koude voeten omdat de bloedcirculatie niet optimaal is. Je loopt dus in de winter vaak met een halve tot volledige maat groter rond.
Daarnaast zijn er ook nog twee alternatieven:
- Zwaardere schoenen type D zijn eigenlijk bedoeld voor alpinisme en niet voor bergwandelen maar zijn beter bestand tegen de sneeuw. Ze zullen heel wat langer waterdicht blijven en minder snel gaan bevriezen. Zeker als je zwaarder bergterrein opzoekt en stijgijzers meeneemt, is dit soort schoenen erg handig.
- Er bestaan ook specifieke winterbergschoenen met extra isolerende voering, nadeel is dat je ze wel de rest van het jaar niet kan gebruiken…
Zwaardere bergschoenen zijn beter geschikt voor koude condities en zijn stabieler als je gaat stappen in geaccidenteerd terrein (Prenj, Bosnië-Herzegovina – Debbie Sanders).
Trailrunners zijn in de winter geen evidente keuze en raden we dus af. Begeef je je met trailrunners in de sneeuw dan kom je voor een grote uitdaging te staan om je voeten warm en droog te houden. Trailrunners zijn niet geschikt voor een meerdaagse wintertrekking tenzij ze voorzien zijn van een goretex-liner en in combinatie gebruikt worden met speciaal op trailrunners aangepaste (bij noodzaak zelfgemaakte) getten of indien zij worden gebruikt in een overschoen.
Kies voor kousen met voldoende wol, draag eventueel een ondersokje om je voeten droger te houden als je merkt dat je te veel zweet. Enkele voorbeelden: Bridgedale Summit, Woolpower 600/800, Smartwool, PHD Mountaineering.
Getten of gamashen houden sneeuw uit de schacht van je schoenen als je met sneeuwschoenen gaat stappen.
Getten zijn een must in de sneeuw (Sarek, Zweden – Steve Behaeghel).
Zonnebril, sneeuwbril
Door de reflectie van het zonlicht op de sneeuw, is een zonnebril een absolute must ook als het bewolkt is. Niet alle zonnebrillen voldoen om in de bergen te gebruiken. Koop alleen een zonnebril die een CE-kenteken dragen, gevolgd door een cijfer van 0 tot 4. Dit getal geeft de kleurintensiteit van de glazen weer, of de bescherming tegen verblinding. Ga uit van minstens categorie 3. Een gletsjer– of sneeuwbril met categorie 4 biedt de beste bescherming en vermijdt ook onaangename windcirculatie rond de ogen maar geeft anderzijds wel meer kans op condens.
Een kwalitatieve zonnebril is ook bij bewolkt weer nodig (Sarek, Zweden – Steve Behaeghel).
Muts, sjaal en handschoenen
In de winter komt het er op aan zo weinig mogelijk huid onbedekt te laten. Zo voorkom je veel warmteverlies maar verminder je ook het uitdrogen en eventueel onderkoelen van je huid. Enkel als je echt begint te zweten, dan kan je wat beginnen uitspelen, begin dan eerst met je handschoenen, of vervang je fleece muts door iets lichter vb. een buff.
Zorg voor een (eventueel winddichte) fleece halskraag (of neck gaiter), een winddichte muts (of balaclava) van fleece of wol die je oren bedekt en een paar waterdichte handschoenen/wanten met (dunnere) fleece onderhandschoenen (eventueel met windstopper). In normale condities doe je enkel de laatste aan, als het slecht weer is, gaan je waterdichte handschoenen/wanten erbovenop. Meerdere lagen zijn het meest flexibel. Zorg er dus voor dat ze goed boven elkaar passen.
Neem zeker een reservepaar handschoenen mee want handschoenen kunnen snel nat worden vb. bij het opvouwen van de tent. Bij een wintertocht is het gebruikelijk dat je geregeld van handschoenen moet veranderen. Zorg voor degelijke polslussen of gebruik een karabijnhaak om ze niet te verliezen tijdens een storm.
Handschoenen, sjaal en muts heb je vaak aan (Rondane, Noorwegen – Debbie Sanders).
Donzen wanten houden je vingers warmer, zeker in extreem koude condities, maar ze zijn minder praktisch (vb. opzetten van de tent, vasthouden van een pikkel). Degelijke onderhandschoenen zijn dan zeker nodig. In het hoge Noorden zijn ze wel een must.
Bij koud weer met veel windchill is ook een fleece bivakmuts/balaclava nodig om het gezicht maximaal te kunnen beschermen. Sommige hikers verkiezen de combinatie van een windstopper halskraag (of neck gaiter) met een bontdeksel zoals de Nordic Heater van Fjällräven, of een Rabbit fur van Columbia of Barts. In dat geval heb je veel minder ijs en sneeuwvorming aan je ogen en neus en heb je het warmer.
Vapor barrier laag (VBL)
Een alternatieve manier is het gebruik van een vapor barrier laag (VBL) waarmee je voorkomt dat het transpiratievocht in je kledij en schoenen opstapelt. Dit bespreken we meer in detail in het artikel omtrent het gebruik van de VBL