Diarree
Onder diarree verstaan we stoelgang die waterig is en met een frequentie hoger dan normaal, vanaf 3 keer waterige stoelgang per dag spreekt men van diarree.
De meeste maag-darminfecties op trekking zijn te wijten aan besmettingen via voedsel, water, voorwerpen of onze handen.
Meestal gaat het over een ongevaarlijke ziektetoestand, die vervelend kan zijn, maar wel na verloop van enkele dagen spontaan geneest. De oorzaak van dergelijke reizigersdiarree is meestal een infectie door een bacterie (7/10), een virus of zeldzaam een parasiet.
Af en toe betreft het een ernstige diarree, waarvoor specifieke behandeling met antibiotica noodzakelijk is. Soms is bij ernstige uitdroging zelfs een ziekenhuisopname noodzakelijk. Onder ernstige diarree verstaan we diarree die gepaard gaat met alarmsymptomen. Dat kan zijn diarree met bloederig en/of slijmerig/etterige afgang. Of diarree met koorts meer dan 38,5 g C en/of zeer hevige buikkrampen, zeer frequente diarree, nachtelijke diarree.
Mensen die maagzuurremmers nemen (bv. omeprazole, pantoprazole, esomeprazole) zijn veel vatbaarder voor reizigersdiarree omdat deze medicatie de maagzuurproductie vermindert waardoor de natuurlijke bescherming wegvalt.
Preventie
Door te letten op wat men eet en drinkt, wordt de inname van ziekmakende micro-organismen beperkt en loopt men minder kans op ernstige diarree. Hier gaan we verder uitgebreid op in. Ook elementaire handhygiëne vermindert gevoelig de kans op infecties: handen wassen met water en zeep voor het koken, het eten en na toiletgebruik volstaat (alternatief is alcogel).
In de context van een hiker, bivakkeerder komen de meeste besmettingen door het drinken van besmet water of via onze handen. Het voedsel wat wij nuttigen is meestal veilig bv vriesdroogvoeding, ontbijtgranen, individueel verpakte snacks,… Ga je echter naar exotischere bestemmingen en maak je gebruik van local food dan zijn er een aantal aandachtspunten. Cook it, boil it, peel it of forget it, is een belangrijke regel!
- Vermijd ongekookt of ongebakken voedsel in het algemeen
- Vermijd voedsel op basis van nietgepasteuriseerde melkproducten
- Vermijd gerechten op basis van rauwe eieren, onvoldoende gebakken vlees, vis en zeevruchten
- Gerechten die eerst werden gekookt maar vervolgens uren op kamertemperatuur zijn blijven staan zijn onveilig
- Warme maaltijden dienen heet geserveerd te worden.
- Fruit altijd zelf schillen
- Vermijd roomijs van straatventers
- Vermijd alle voedsel dat onfris ruikt of er onfris uitziet
- Drink flessenwater indien mogelijk
- Vermijd voedsel waar vliegen opzitten
Drinkwater:
Verkies leidingwater, dat is in ontwikkelde landen betrouwbaar. Indien het leidingwater niet betrouwbaar is, kies dan voor flessenwater. Let er wel op dat deze flessen nog hermetisch afgesloten zijn. In alle andere gevallen moet je het water koken of ontsmetten.
Troebel water kan je van te voren best even filteren alvorens te koken of te ontsmetten. Dat kan met een filtertoestel, een propere zakdoek of een koffiefilter. Ook door het water even te laten staan, bezinken de organische deeltjes naar beneden. Neem het water zo hoog mogelijk, dus van kleine beekjes en bronnetjes zo hoog mogelijk stroomopwaarts. Daar is het minste kans op vervuiling met dierlijke en menselijke uitwerpselen, landbouwmest, pesticiden, chemicaliën. Let op of er hogerop gelegen nog akkerbouw, vee of dorpen aanwezig zijn. Het is geen goed idee om je drinkwater uit een grotere rivier te nemen zoals bv Ourthe, Lesse, Semois,…. Dat water is steeds vervuild met rioolwater dus faecaliën, pesticiden en chemicaliën. Slik ook geen water in tijdens zwempartijtjes in natuurwater.
100% kiemvrij maken van water lukt niet altijd maar men kan het risico wel sterk verkleinen.
- Koken: het volstaat om het water enkele seconden tot aan kooktemperatuur te brengen, dat volstaat om alle ziekmakende organismen te doden.
- Ontsmetten: water dat veel onzuiverheden bevat zoals organische materie moet eerst gefilterd worden alvorens te ontsmetten
- Micropur Forte: chloor-en zilvertabletten 1 tablet/l , contacttijd 30-60min wachten alvorens te drinken.
- Javeloplossing (5% natriumhypochloriet) Hadex: 4dr/l , contacttijd 30-60 min wachten alvorens te drinken, geeft chloorsmaak, chloorsmaak kan gecamoufleerd worden met toevoeging van citroen of vitamine C
- Jodium tinctuur: isobetadine 8 dr/l, contacttijd 60min, geeft smaakbederf, maximaal gebruik is 3 maanden en bij schildklierproblemen en zwangerschap maximaal 3 weken. Smaakbederf kan gecamoufleerd worden door toevoeging van citroen of vitamine C.
- Zilverzouten bv micropur classic of certisil argento zijn niet actief tegen virussen en dus onvoldoende effectief.
- Filteren: Er bestaan draagbare filters die bacteriën en parasieten kunnen filteren, maar ze filteren meestal niet de virussen eruit. De filters zijn geschikt om het water te filteren alvorens te koken of te ontsmetten. Er zijn filters op de markt die de virussen er ook uit halen, maar informeer je steeds correct bij de gespecialiseerde buitensportzaak.
Behandeling van diarree
Hinderlijke diarree zonder alarmsymptomen (geen koorts, geen bloederige/slijmerige diarree)
Rehydratatie:
De vochtbehoefte van een volwassene ligt rond 2 liter per dag in basis omstandigheden. Door het zweten en inspanning stijgt die behoefte al naar 3 liter per dag en bij oplopende temperaturen naar 4 liter per dag. Bij diarree moet je dus het normale vochtvolume drinken en extra bijvullen om het verlies te compenseren, dit om uitdroging te vermijden. Vooral kinderen en ouderen zijn extra kwetsbaar, maar bij felle diarree loopt iedere gezonde volwassene kans op uitdroging.
Het vocht dat je verliest door de diarree moet terug opgenomen worden en dit door voldoende te drinken. Je verliest echter ook suikers en zouten door de diarree, dus die moeten ook gecompenseerd worden. Tekenen van uitdroging kunnen zijn dorst, minder plassen, prikkelbaar, droge mond, doffe ogen, sufheid, koud aanvoelende handen/voeten, lage bloeddruk, duizeligheid, futloosheid.
Mogelijkheden om verliezen te compenseren:
- Afwisselen van zoete en zoute dranken bv appelsap, uitgebruisde frisdrank ( geen light/zero !!), thee met suiker, bouillonsoepje,…
- ORS-oplossing: deze zakjes kun je vrij kopen in de apotheek en bevatten glucose en electrolyten. Ze moeten worden opgelost in een bepaalde hoeveelheid water.
- ORS zelf maken: per liter zuiver water of dunne thee 5 afgestreken koffielepels suiker en een half afgestreken koffielepeltje zout. Dan mis je de kalium nog maar dat kun je bv compenseren door het eten van een banaan.
- Je kunt ook zoete drank drinken en daarbij zoute crackers, zoute nootjes of chips eten.
- De isotone sportpoeders zijn ook een goede optie.
Voeding:
Als je diarree hebt is vasten is zinloos en een speciaal dieet volgen ook. Best blijft men een normale hoeveelheid licht verteerbaar voedsel innemen in kleinere hoeveelheden verdeeld over frequentere maaltijden. Met licht verteerbaar bedoelen we niet te vet, niet te pikant en geen alcohol.
Symptoomcontrole met medicatie:
Darmtransitremmer ( loperamide 2mg, merk: imodium), vrij verkrijgbaar zonder voorschrift. Max 4x1 capsule/d. Dit vermindert het aantal ontlastingen en vermindert de krampen. Vanaf dat de stoelgang vaster is moet er gestopt worden, dit om verstopping te voorkomen. Indien dit niet helpt; de dosis niet opdrijven en stoppen, er zou antibiotica aangewezen kunnen zijn! Maximaal gebruik is 3 dagen. Niet geven bij kinderen onder de 6 jaar. En boven de 6 jaar maximaal 2/d. Niet bij zwangere vrouwen.
Loperamide geneest de aandoening niet, het zorgt alleen voor een betere symptoomcontrole. Alle andere middelen zoals actieve kool, producten met klei, spasmolytica,… hebben geen bewezen nut kunnen aantonen.
Vooral bij kinderen kunnen probiotica een meerwaarde hebben op de symptoomcontrole. Dit zijn producten op basis van goede bacteriestammen en soms ook giststammen die de goede darmflora herstellen.. Bv Enterol, Probiactol, Protectis, Imutis,.. Vrij verkrijgbaar.
Ernstige diarree, meestal door bacteriële dysenterie.
Alarmsymptomen:
- Diarree met bloederige en/of slijmerige-etterige ontlasting
- Diarree gepaard gaande met koorts meer dan 38,5 g C en/of hevige buikkrampen en/of zeer frequente ontlastingen, zeker als er nachtelijke diarree bij is.
Behandeling:
- Rehydratatie blijft prioritair.
- Paracetamol 3x1 gr/d (volw) mag voor de symptoomcontrole (koorts en pijn).
- Geen loperamide/imodium nemen en de gestarte behandeling direct stoppen.
- Antibiotica innemen:
- Azithromycine 500mg 2 tabletten tegelijk, eenmalige behandeling (volwassen), dit mag ook voor zwangere vrouwen.
- Kinderen: azithromycine 10mg/kg/dag 1/d gedurende max 3d. (max 500mg/d)
- Azithromycine is een antibioticum dat enkel verkrijgbaar is op medisch voorschrift. Bespreek met je huisarts je reisplannen en vraag een voorschrift.
- Medische hulp zoeken indien de klachten aanhouden 48u na deze zelfbehandeling. Het nummer van je eigen huisarts bijhebben is zeer nuttig. Dat is een vertrouwde persoon die jou goed kent.
- Bij kinderen en zwangere vrouwen eerder medische hulp inroepen.
Bron: Institute of Tropical Medicine, Antwerp, Reisgeneeskunde