Via Ferrata
Wat zijn via ferrata’s?
Bij een via ferrata is de route uitgezet met staalkabels die om de 2-8m verankerd is aan de rotswand. De staalkabels zijn bedoeld als zelfzekering voor de bergsporter, want hij zal er de karabiners van zijn via ferrata-set (remsysteem) op vastklikken. Ook kan de bergsporter de kabels gebruiken om langs naar boven te klimmen of om het evenwicht te bewaren. Vaak zijn er op de moeilijkere passages andere hulpmiddelen zoals U-ijzers, stiften (al dan niet met voetplaten), treden, (hang)bruggen, tyroliënnes enz. voorzien. Hierdoor wordt het ook als ‘gewone’ bergwandelaar mogelijk om steile rotswanden en grillige bergtoppen te overwinnen zonder dat je berg- of sportklimmer hoeft te zijn.
Eigenlijk is het dus een discipline tussen bergwandelen en klimmen, waarvoor je weliswaar beperkte een specifieke uitrusting nodig hebt, maar vooral ook het nodige inschattingsvermogen is een must.
Soorten klettersteigs en moeilijkheidsgraden
Via Ferrata’s vind je in alle soorten terrein. Van de vroegere Dolomietenklassiekers tot de (vaak familiegerichte) oefenroutes in vele bergdalen. Toerismebureaus en lokale overheden zijn steeds zijn tegenwoordig vaak de initiatiefnemen van nieuwe routes, veelal met vlotte bereikbaarheid en aansluitend op courante wandelroutes of nabij kabelbanen en horeca. Maar het ook gaan om een zware hooggebergtetocht die gletsjeroverschrijding vergt of naar fysiek uitdagend sportklimmen neigende ‘Sport-klettersteig’ waarbij soms het uiterste geëist wordt op technisch en fysiek vlak.
Een Via Ferrata wordt geklasseerd volgens aanloop, lengte, tijdsduur, aantal hoogtemeters, terrein, type, … De informatie die je vindt in toeristische info, op internet of in topoboekjes, alsook mondeling, moet je telkens interpreteren in functie van je eigen kennis en kunnen. Het is vanzelfsprekend dat een Via Ferrata voor de één gemakkelijk maar voor de ander extreem moeilijk kan zijn, dit afhankelijk van de eigen fysieke conditie en technische bagage.
Er zijn verschillende moeilijkheidskwotaties in gebruik, niet alleen per land, maar ook nog eens doordat er meerdere schalen gebruikt worden. Hier een vergelijkende tabel die al iets meer duidelijkheid geeft:
Risico’s bij Via Ferrata
Wanneer je langs een Via Ferrata naar een bergtop klimt (of op een rotswand lager in het dal), dan brengt dat bepaalde risico’s met zich mee. Een goede voorbereiding kan deze risico’s aanzienlijk beperken of beheersbaar maken. Hieronder worden een aantal risicofactoren opgesomd waarmee je best rekening houdt:
Het weer
In de bergen kan het weer heel snel omslaan. ’s Ochtends kan het nog prachtig helder weer zijn, wat ’s middags heel snel kan omslaan in regen en in het ergste geval onweer. De staalkabels waaraan je jezelf zekert zijn een prima geleider als de bliksem daarop inslaat: levensgevaarlijk dus. Zorg ervoor dat je vooraf goed geïnformeerd bent over de weersvoorspellingen ter plaatse én informeer vlak voor je vertrek ook nog eens. Deze informatie is veelal ook te verkrijgen in berghutten. Wanneer een onweer sneller opkomt, aarzel dan niet om rechtsomkeer te maken of een vluchtroute te kiezen…
Steenslag
Een specifiek gevaar in de bergen vormt steenslag. Doordat er vaak klimmers boven je in de route zitten, kan er steenslag veroorzaakt worden en je kan ook niet al te ver weg springen. Een helm is een must om veilig te klimmen. Waarschuw andere klimmers als steenslag zich voordoet door “Stein!” (Oostenrijk), “Caillou!” (Frankrijk) of in Italië “Sasso!” te roepen. Blijf bij zo’n waarschuwing zo dicht mogelijk tegen de wand en kijk vooral niet omhoog om te controleren of er echt steenslag is!
Voorbereiding
Zorg voor een goede voorbereiding, zowel qua informatie als naar het eigen kunnen en fitheid … en dat van je tochtgenoten! Weeg goed af hoe zwaar een bepaalde route is en hoe lang je erover zal doen. Doe liever iets korter en makkelijker dan je direct te overgalloperen. Overschatting kan een groot probleem zijn, niemand heeft er iets aan als halverwege de route blijkt dat deze toch te moeilijk was of dat je het conditioneel niet aankon… met een grotere kans op vallen als resultaat.
Valpartij
Onthoud goed dat een ViaFerrata-set of absorber gemaakt is om het risico op een dodelijke val te verminderen, maar dat dit niet betekent dat je er geen kwetsuren aan zal overhouden. Je kan dit best vergelijken met een airbag in de auto… ’t is niet omdat je dat hebt dat je wil botsen toch ?
.jpg)
Hoe met via ferrata starten?
Hoewel Via Ferrata voor geoefende bergwandelaars behoorlijk toegankelijk is, moeten wél enkele vaardigheden en een portie extra kennis worden aangeleerd om veilig in meer verticaal terrein onderweg te zijn:
- Klimtechniek (krachtenbesparing) en veilig gebruik van het materiaal
- Enkele basis touwtechnieken zoals bijv. touwzekering van een onzekere mede-ferratista of afdalen in rappel.
- Tochtplanning, zeker voor langere en meer geëngageerde beklimmingen (topogidsen, kaartmateriaal en actuele info)
- Risicomanagement : potentiële gevaren leren inschatten, rekening houdende met omstandigheden ter plaatse en weersvoorspelling
- Hoe handelen als het misgaat ? (onweer, ongeval, …)
Via enkele clubs van de Klim-en Bergsportfederatie kan je onder begeleiding de eerste stappen zetten (veelal op de Ardense klimmassieven), zoals o.a. bij Hiking Advisor er een opleidingsweekend tot zelfstandig Ferratista én een zomerstage om onder begeleiding ervaring op te doen. Ook in het commercieel circuit kan je buitenlandse ervaring opdoen via bijv. Poco Loco Adventures of Mountain Network. Of ter plaatse via een lokaal gidsenbureau. Zonder enige ervaring en kennis van klim- en zekertechnieken is het niet aangeraden zelfstandig je op pad te begeven.
Welk materiaal heb je nodig?
Je hebt minstens een basisuitrusting nodig om veilig een Via Ferrata te doen. Buiten de bergschoenen met een goed profiel bestaat de basisuitrusting uit een klimgordel, een zogenaamde ViaFerrata-set (of absorber) en een helm. Daarnaast is het aangeraden om speciale vingerloze klimhandschoenen te dragen. Naar gelang men zich op een bepaald terrein begeeft, kunnen nog andere materialen minimaal nodig zijn (bijv. pickel en stijgijzers bij sneeuwvelden, hoofdlamp bij tunnels, …).
Klimgordel
Op de passages waar staalkabels in de rotswand zijn gemonteerd, moet je jezelf zekeren. Om jezelf vast te maken aan de staalkabels, moet je in eerste instantie een klimgordel hebben. Indien de gordel voor zowel binnen- als buitenactiviteiten gebruikt wordt, of als er geklommen wordt in zowel warme als koudere periodes van het jaar, is het ideaal om verstelbare beenlussen te hebben. De wijdte van de beenlussen kan dan aangepast worden aan de dikte van de kleding. Indien enkel gebruikt voor VF dan kan een lichtgewicht basismodel volstaan.
Indien je met grote/zware rugzak op pad gaat, kan je ook kiezen voor een combinatie van een zitgordel met een losse borstgordel, zodat je het inbindpunt kan verhogen. Bij een eventuele val met slechts een zitgordel en met een zware rugzak, bestaat het gevaar dat je ondersteboven komt te hangen.
Via Ferrata-set (absorber)
De koppeling tussen de klimgordel en de staalkabel doe je met een speciale ViaFerrata-set, waarin een shock absorber is verwerkt. Ook wel ‘Klettersteigset’ genoemd, en deze zijn er in verschillende soorten. De traditionele klettersteigsets in een V-vorm worden niet langer gebruikt. Tegenwoordig zijn nagenoeg alle sets in Y-vorm en met gebruik van een band die vele malen aan elkaar gestikt is. Bij een val zal het stiksel langzaam losscheuren, waardoor de val gebroken wordt.
Helm
Via Ferrata’s lopen vaak langs steile rotswanden, of zelfs onder overhangende gedeeltes. Hier is een gevaar aanwezig van vallende stenen, een goede klimhelm is dus onmisbaar. Tevens biedt een helm bescherming bij een ongecontroleerde val. Bij de aanschaf van de helm moet vooral gelet worden op een goede pasvorm… de allerlichtste helmen zijn niet persé de meest duurzame in levensduur.
VF-handschoenen
Handschoenen beschermen de handen bij het vasthouden van de staalkabel, waaraan soms scherpe rafels zitten. Tevens heb je met de handschoenen meer grip aan de staalkabel. De meeste klimhandschoenen laten de vingertoppen vrij, waardoor je vrijer kunt bewegen.
Waar kan je materiaal kopen of huren?
In de meeste buitensportzaken kan je de nodige uitrusting aanschaffen. Bij enkele ervan kan je met een lidmaatschap van Hiking Advisor (of van de Klim- en Bergsportfederatie) een korting tot 10% bekomen op de normale aankoopprijs.
De prijzen variëren voor een klimgordel van 50 € tot 85 € (afhankelijk van merk en comfort). Voor de meeste Via Ferrata’s volstaat een eenvoudige lichtgewichtgordel, aangezien je toch niet of nauwelijks erin gaat hangen. Wil je echter die eveneens voor bijv. rots- of muurklimmen gebruiken is het aangeraden een comfortabeler model te kiezen. Goede merken zijn o.a. Petzl, Beal, Mammut en Edelrid.
Voor de zgn. ViaFerrata-set (de eigenlijke valprotectie – shock absorber) betaal je tussen de 65€ en de 130€, afhankelijk van merk en toepassingen. Degelijke merken zijn o.a. Mammut, Edelrid, Petzl en Black Diamond. Een (steenslag)helm is te koop aan 45 € tot 90€, voornamelijk in het gewicht en draagcomfort zit er verschil – opgelet, de lichtste versies zijn vaak ook wat brozer en kunnen sneller breken. Vingerloze typische VF-handschoenen kosten zijn te koop vanaf 20 € per paar.
Alles bijeen is er voor de aankoop van de minimale uitrusting (klimgordel + helm + Vf-set + handschoentjes) dus een investering van minstens 180 € nodig. Dat is niet zo duur, maar vooraleer je zo’n aankoop doet, test je best eens uit of het wel iets voor jou is. De uitrusting kan je huren bij de meeste bergsportzaken, vaak ook ter plaatse op je vakantiebestemming (vaak duurder per dag weliswaar) of bij Bart Smets.
Materiaalgebruik: hoe jezelf zekeren ?
Naast het hebben van een goede uitrusting, moet je die ook correct gebruiken ! Hoe zeker je jezelf op een juiste manier aan de staalkabel?
De staalkabels zijn om de zoveel meters vastgemaakt aan de rotswand. Op het moment dat je met je karabiners zo’n haak bereikt, zul je de karabiners één voor één moeten losmaken en deze aan de andere kant van de haak weer om de staalkabel moeten doen. Het is van het grootste belang dat eerst de ene karabiner aan de andere kant van de haak om de staalkabel bevestigd wordt alvorens de 2de karabiner los gehaald wordt van de staalkabel. Mocht er een moment zijn dat beide karabiners los zijn van de staalkabel, dan ben je op dat moment niet gezekerd en kan een val fataal zijn!
Indien je omhoog klimt langs een staalkabel is het verstandig om jezelf zo hoog mogelijk te zekeren. Bij een eventuele val is daardoor het aantal valmeters kleiner dan wanneer je jezelf lager gezekerd hebt. Wacht dus niet te lang met verhangen, maar verhang je karabiners boven een volgende haak zodra je daarbij kan. En zorg er eveneens voor dat jullie tussen twee klimmers minstens 2 ankerpunten laten – klim niet te dicht op elkaar in verticale passages dus.
Waar kan je beste heen om Via Ferrata te doen?
Oostenrijk en de Italiaanse Dolomieten zijn het meest bekende en bieden vaak ook de meeste keuze aan routes in alle mogelijke lengtes en moeilijkheden. Zwitserland is aan een inhaalbeweging bezig met jaarlijks nieuw geopende routes die veelal perfect afgezekerd zijn. Duitsland heeft in de regio rond Garmisch-Partenkirchen vele opties. In Frankrijk is de keuze eerder beperkt en in de Scandinavische landen moet je al heel goed zoeken om er enkele te vinden.
Ben je op zoek naar interessante meerdaagse mogelijkheden ? Er zijn een aantal berggroepen die zich uitermate goed lenen om langsheen Via Ferrata’s van hut naar hut te gaan. De Italiaanse Dolomieten springen eruit als voorbeeld: zoals de Sextener Dolomieten (waar Hiking Advisor in 2017 een stage organiseert), Rosengarten of Brenta. In Oostenrijk kun je hiervoor naar het Dachsteingebirge of nog dichterbij: de Rätikon (Montafon) in het grensgebied met Zwitserland.
Zijn Via Ferrata’s vrij toegankelijk?
De meeste routes in de Alpen zijn inderdaad vrij toegankelijk. Bij een klein aantal in Frankrijk moet er een toegangsprijs van een paar euro betaald worden, aangezien deze in privébezit zijn.
In België zijn er enkele vrij toegankelijk voor leden van de Klim- en Bergsportfederatie zoals die van Pont-à-Lesse, Landelies, Grands Malades (vooraf aanmelden bij CAB) en Marche-les-Dames (enkel in weekend, naast lidkaart ook identiteitskaart nodig). Andere Via Ferrata’s in de Ardennen zijn in privébezit van buitensportbedrijven en kunnen niet vrij bezocht worden.
Naast deze Ardeense Via Ferrata’s bevat de GR Bouillon – Vresse, op het traject Les Échelles ter hoogte van Rochehaut, ook een aantal ijzeren hulpmiddelen. Het gaat hier echter om een klein gedeelte van een zo laag niveau, dat een VF-set eigenlijk niet echt nodig is. Ook tussen de klimgebieden Beez en Marche-les-Dames zijn er zo’n klauterwandelingen te maken.
Verder is er in Trooz, ten zuiden van Luik, een zogenaamde “Via Cordata” vrij toegankelijk: eigenlijk een Via Ferrata zonder de kabel, maar wél met haken, laddertjes, ijzeren pinnen enz… dus voor gevorderden die vertrouwd zijn met technieken van simultaan klimmen en touwgebruik (best in duo’s te doen dus!). Hiervoor is de kennis zoals aangeleerd in de klimschool (KVB3 – Klimvaardigheidsbewijs 3 ) wenselijk.
Met kinderen onderweg ?
Ja, super! Een geweldige ervaring voor jou en je kinderen, avontuurlijker dan wandelen en toegankelijker dan rotsklimmen of alpinisme. Maar let wel goed op… naast de hoger beschreven risico’s vergt met kinderen onderweg zijn extra aandacht, zowel in de voorbereiding als tijdens de beklimming. Je moet dus zelf over voldoende kennis en ervaring beschikken (ook in zekeringstechnieken met touw) om zonder extra begeleiding of berggids op pad te gaan !
Je kan een makkelijke – op families gerichte- Via Ferrata met kinderen vanaf 7 à 8 jaar doen, mits ze echter extra gezekerd zijn aan een touw. Je kan van die leeftijd er niet vanuit gaan dat ze voldoende inzicht in hun eigen veiligheid hebben en dat het verhangen van de karabiners steeds veilig verloopt. Vanaf ongeveer 10 jaar kan een geoefend kind wel zelfstandig vorderen, maar toezicht blijft belangrijk – net als een goede inschatting van wat haalbaar is.
Let ook op met de keuze van VF-set of valabsorber, want de meesten worden pas echt geactiveerd bij een minimum gewicht van 50kg ! Momenteel heeft Edelrid een model specifiek voor kinderen vanaf 30kg en ook Mammut heeft VF-sets die in aanmerking komen. Liefst wordt elk kind begeleid door een volwassene.
Nuttige links en lectuur
Boeken/brochures
- Klettersteig. Verticaal avontuur. (uitgave van NKBV, te bestellen via Klimwinkel.nl )
- Sicher Am Berg. Klettersteig. Technik und Taktik auf Eiswegen (Duitstalig, zeer duidelijke afbeeldingen en tekeningen, beschikbaar via OeAV-shop)
Websites
- www.alpenvereinaktiv.com – Uitstekende website voor al je tochtvoorbereiding én met handige app. Ruim 480 tochten staan er momenteel op vermeld, met zeer volledige info.
- www.clubalpin.be – Waalse bersportfederatie die oa klimmassief van Grands Malades nabij Namen beheert
- www.klettersteig.de – degelijke website met overzicht van méér dan 1600 Via Ferrata’s in Europa!
- www.klimenbergsportfederatie.be – Het KBF beheert oa Pont-à-Lesse waar de meest beginners-vriendelijke Via Ferrata te vinden is. Tevens interessant om je lidmaatschap en verzekering in orde te brengen én ruim opleidingsaanbod in bergsporten. Tevens link naar bergsportzaken waar je ledenkorting krijgt op aankopen (5 – 10%)
- www.viaferrata.nl – achtergrondinfo én ook voorbeelden van routes (vnl Italië), tevens overzicht van de meest courante titels van topogidsen over Via Ferrata in de verschillende Alpenlanden.
- https://www.bergsteigen.com/touren/klettersteig – tochtvoorstellen