Kamperen in de bergen is een unieke ervaring, maar het materiaal moet mee natuurlijk. Neem daar nog eens voeding en water bij, en het aantal kilo’s loopt al snel op tot boven de 15kg en bij lange of winterse tochten zelfs over de 20kg. Reden te meer om enkel dat mee te nemen dat je echt nodig hebt, maar ook wie huttentochten onderneemt, doet er goed aan om zijn rugzakinhoud eens kritisch te bekijken.

Aan de ene kant moet je op je materiaal kunnen rekenen, aan de andere kant heeft het geen zin om een expeditietent mee te sleuren op een ‘gewone’ trektocht. Hoe goed die tent ook mag zijn, het is gewoon overkill. Niet alleen het prijskaartje, maar ook het gewicht.

Uiteindelijk kiest iedereen zelf hoe ver hij in het ‘grammenjagen’ gaat, maar we raden iedereen aan om eens de oefening te maken waar gewicht kan bespaard worden. En dat hoeft niet altijd geld te kosten, maar kan je ook doen besparen.

Tip 1: Maak een lijstje op van alles wat je meeneemt op trektocht

De enige manier om een idee te krijgen waarop je gewicht kan besparen, is een lijstje opmaken van alles wat je meeneemt, zowel in je rugzak als op je lichaam. Daarnaast zet je het gewicht van elk van deze items tot in het kleinste detail toe, van je rugzak over de tent tot zelfs je tandenborstel. Vertrouw niet op het gewicht dat de fabrikant aangeeft maar weeg zelf alles af op een keukenweegschaal. Vaak ligt het échte gewicht hoger. Opbergzakken zoals van je slaapzak, weeg je best apart, zelfs die kunnen soms lichter. Zo'n lijstje kan een simpel papieren versie zijn of je zet alles in een spreadsheet. Al een hele tijd kan je het overzicht ook online plaatsen en delen. Bekend is: https://lighterpack.com/ . Een google op lighterpack en extra zoekterm kan helpen om een specifieke lijst op te roepen. Blijf kritisch bij het doornemen van de lijst. (seizoen,tochtlengte,bevoorradingsmogelijkheden, voeding....maken de lijst variabel)

Enkele voorbeelden:

Als je deze paklijsten naast elkaar legt, zal je zeker verschillen ontdekken. Ook deze hikers passen hun paklijsten nog voortdurend aan op basis van nieuwe ervaringen en inzichten. Staar je er dus niet op blind (ook niet op het gebruik van een tarp of trailrunners) maar gebruik ze enkel eens om de vergelijking met je eigen paklijst te maken.

Tip 2: Neem enkel mee wat echt nodig is

Onze paklijsten voor zomer en paklijsten voor winter geven een idee van wat je nodig hebt op tocht. Bij sommige items staat vermeld dat ze optioneel zijn; je kan kiezen om ze mee te nemen maar ze zijn niet strikt noodzakelijk. Pure luxeartikelen zijn er al uit gelaten vb. een wasbekken voor je afwas (je kookpot voldoet ook) of een oplader voor je GSM (schakel hem enkel in als het nodig is, ook de wekker blijft werken als de GSM af ligt).

Ook overbodige reserve heeft geen enkele zin. Tracht vooraf goed in te schatten wat je minimaal nodig hebt. Enkele voorbeelden:

Kledij: door te kiezen voor meerdere dunnere lagen, kan je het best inspelen op de wisselende temperatuur.

Verzorgingsproducten zoals tandpasta, zonnecrème, WC-papier: Schat vooraf in wat je nodig hebt en neem een kleine verpakking mee, eventueel in een klein plastiek potje die je in buitensportzaken vindt. Hou uiteraard rekening met je bestemming. In de zonnige Maritieme Alpen ga je vaker moeten smeren dan in het guurdere IJsland. Ook in de winter smeer je je best elke dag in en bij zonnig weer meermaals.

Voeding en water: Ga op voorhand na waar je je kan herbevoorraden (check ook de openingsuren en het te verwachten aanbod) en doe enkel datgene mee dat je strikt nodig hebt met 1 dag reserve. Water vind je bij berghutten of kan je, indien gezuiverd, drinken van een riviertje of meer.

Tip 3: Kies voor de lichtere varianten

Op basis van eenzelfde paklijst kan je nog alle kanten uit. Veel hangt af van de keuzes die je maakt. Als je het gewicht van elk item eens vergelijkt met wat er op de paklijst van ervaren hikers staat of wat je op de buitensportmarkt kan vinden, dan zal je merken dat het zowel zwaarder als lichter kan. Het is daarbij zeker nuttig om niet enkel in de buitensportzaak om de hoek te kijken maar ook naar wat er online allemaal beschikbaar is. Het aanbod aan lichtgewichtmateriaal is over de plas nog een pak groter dan bij ons.

Enkele belangrijke aandachtspunten:

Vertrek altijd van wat je nodig hebt en kijk dan naar het gewicht, niet omgekeerd.

Je paklijst hangt sterk af van de condities. Ga je naar een droog en warm klimaat, dan zal je rugzak lichter zijn dan als je naar het hoge noorden trekt waar het kouder en vochtiger is. Probeer vooraf een idee te krijgen van de temperaturen overdag en ’s nachts, de te verwachten neerslag en het terrein en beslis op basis hiervan welk materiaal het meest aangewezen is. Lees er meer over in het artikel ‘stupid light’ van Andrew Skurka.

Gewicht is maar één criterium, ook functionaliteit en kwaliteit zijn belangrijk.

Je kan een donzen slaapzak van 1kg niet vergelijken met een synthetisch exemplaar van hetzelfde gewicht. De eerste zal je nog warm kunnen houden rond het vriespunt, van de tweede kan je dat niet te verwachten, daar ligt de comforttemperatuur eerder tussen 5-10°C en is dus niet geschikt voor de bergen. Wees dus ook kritisch over wat fabrikanten of verkopers durven te beweren. Er komt veel marketing bij kijken en niet alles is zo rooskleurig als het wordt voorgesteld.

Het is niet zo dat lichter materiaal steevast veel minder kwalitatief of pakken duurder is.

Lichtere producten bekom je op verschillende manieren: lichtere uitvoering van eenzelfde materiaal, gelijkwaardig materiaal dat lichter is, minder snufjes en zakjes (vb. bij een rugzak)… Als de kwaliteit hetzelfde of beter is voor een lager gewicht, dan is de keuze eenvoudig te maken. Tenzij het natuurlijk veel meer geld kost, dan moet je voor jezelf afwegen of het de meerprijs waard is. Van een degelijke regenjas kan je het hele jaar genieten, ook als je eens in de gietende regen naar de bakker moet.

Maar als de kwaliteit minder is, wat dan? Eigenlijk moet het product ‘goed’ genoeg zijn voor wat je wilt ondernemen. Een rugzak met een licht frame weegt ongeveer de helft van een klassieke rugzak. Hij is dan wel minder robuust maar kan voldoende comfortabel zijn, zeker als je in staat bent om je rugzakgewicht onder de 15 kilo te houden. Belangrijk is wel dat je eerst het materiaal in je rugzak voldoende licht maakt, vooraleer je een lichtere rugzak gaat aankopen!

Tip 4: Test het zelf uit, eerst dicht bij huis en pas daarna in de bergen

Materiaal kiezen is niet eenvoudig, je bent altijd wat onzeker over de kwaliteit ervan en wilt ook geen geld verspillen. Vandaar dat het nuttig is raad te vragen in buitensportzaken, op fora ( facebook, hiking-site.nl, backpackinglight.com) of reviews/gebruikerservaringen op te zoeken op blogs. Soms kan je dat overtuigen om iets aan te kopen of net nog meer doen twijfelen. Ervaringen lopen soms erg uiteen en verschillende visies kan leiden tot erg pittige discussies op fora (vb. trailrunners vs. bergschoenen)

Het blijft wat uitproberen en zien wat voor jou werkt en wat niet. Durf gewoon open staan voor andere ideeën en test nieuwe zaken uit, eventueel in bruikleen van een bevriende hiker. Soms wordt je vermoeden bevestigt, maar soms kan het ook heel anders uitdraaien.

Nieuw materiaal test je beter eens dichter bij huis uit, voordat je de bergen intrekt waar je liever niet wilt ondervinden dat je rugzak toch niet zo goed zit of dat je blaren loopt in je schoenen.

Tip 5: Materiaal is nog altijd een middel, geen doel

Je kiest uiteraard zelf hoe ver je in het ‘grammenjagen’ gaat. De ene hiker is al wat fanatieker met materiaal bezig dan de andere. Het loont wel de moeite om de oefening eens te maken, zolang je er maar geen onnodige stress van krijgt en er geregeld op uittrekt.

Materiaal is maar één aspect van je voorbereiding, ook een realistisch plan en werken aan je vaardigheden (vb. kaart en kompas). Vergeet ook je eigen lichaam niet. Ga voor:

  1. Een gezond lichaamsgewicht: BMI is op dat vlak een graadmeter maar zeker niet ideaal aangezien de lichaamsbouw van elk individu anders is, het vetgehalte geeft een véél beter beeld. Een (sport)diëtist of sportarts kan dit opmeten.
  2. Een degelijke basisuithouding: bereid je voor door te lopen, te fietsen of via een andere duursport die aan een matige intensiteit maar lange duur kan volgehouden worden.

Concrete ideeën om je rugzakgewicht te beperken

Rugzak

  • Kies voor het juiste volume. Overbodig volume leidt enkel tot meer gewicht en vaak een slechter geladen rugzak (die minder compact gestapeld is en dus met een zwaartepunt die verder van je rug zit). Voor een huttentocht heb je niet meer dan 35 liter (max. 40 liter) nodig, voor een kampeertocht moet 60 liter eigenlijk al voldoende zijn, ook als je een week de bergen intrekt zonder bevoorrading. Wie met een zeil i.p.v. een tent op stap gaat, kan z’n volume verminderen tot ongeveer 50 liter.
  • Vermijd evenwel om een veel te kleine rugzak te kiezen waarbij je te veel materiaal buiten moet laten hangen.
  • Stapel goed zodat je weinig ruimte onbenut laat. Steek bijvoorbeeld je brander, beker en lepel in je kookpot. Gebruik kledij om gaten op te vullen (mits je ze nog altijd waterdicht verpakt).
  • Een simpel model weegt minder dan een rugzak met alles erop en eraan. Routine brengen in hoe je je rugzak laadt, is belangrijk dan het beschikken over 1001 zakjes.
  • Er bestaan rugzakken met een licht frame en zelfs zonder. Als je in staat bent om niet meer dan 15kg mee te nemen, voldoen deze rugzakken ook. Zeker voor huttentochten zijn frameloze rugzakken het overwegen waard aangezien je dan normaal minder dan 10kg mee hebt.

Kledij

  • Wen maar aan de gedachte dat je niet elke dag een vers gewassen shirt kan aandoen. In de zomer lenen de condities zich er nog toe om een kattenwasje te doen. Kledij met merinowol is beter in staat om een tijdje ‘geurloos’ te blijven dan synthetische materiaal maar heeft wel wat meer tijd nodig om te drogen en is ook duurder.
  • Door te kiezen voor meerdere lagen die complementair zijn, kan je het best inspelen op de wisselende temperatuur. Is het koud dan doe je al je lagen aan. Daarom kies je best voor twee lichtere fleeces in plaats van één dikke.
  • Vermijd te veel kledij aan te hebben tijdens je inspanning, het doet je overmatig zweten wat ervoor zorgt dat de isolatiewaarde van je kledij daalt.
  • Houd ten allen tijde 1 lijfje en 1 paar kousen droog zodat je ’s avonds kan omwisselen. In het slechtste geval doe je ’s morgens je klamme kledij van de dag voordien aan. Als het enkel wat bezweet is, kan je je kledij in de slaapzak stoppen om wat te drogen (door je lichaamswarmte) maar als het te vochtig is, doe je dat beter niet.
  • Synthetisch en natuurlijk dons geven meer isolatie voor eenzelfde gewicht dan fleece maar zijn vochtgevoeliger. Ze zijn dus vooral bruikbaar bij pauzes of op je bivakplaats. Natuurlijk dons is nog warmer voor eenzelfde gewicht dan synthetisch materiaal, en is ook duurzamer maar wel nog een stuk duurder. Vooral voor ervaren hikers kan het de moeite lonen om in dons te investeren maar fleece of merinowol voldoen ook.
  • Sommige hikers kiezen ervoor om hun kleren ‘s nachts aan te houden om zo een lichtere slaapzak te kunnen nemen. Dat is zeker een optie maar heeft zijn limieten. Je kan daarmee enkele graden winnen maar niet meer. Net als een fleece lakenzak om je slaapzak op te waarderen, die weegt al snel 500 gram en is moeilijk op te bergen. Als je vaak gaat kamperen, koop je beter een iets warmere (donzen) slaapzak.

Schoenen

  • Extra sloffen voor ’s avonds hoeven niet perse mee. Je kan je bergschoenen wat lichter aanbinden. In berghutten zijn er vaak ‘sloffen’ beschikbaar.
  • Als je kiest voor lichtere schoenen zoals trailrunners of A-schoenen hebben je voeten minder nood aan ander schoeisel ’s avonds en kan je dus je extra paar sandalen thuislaten. Niet waterdichte trailrunners zijn trouwens ook geschikt voor doorwadingen en zijn snel droog. Voor beginners zijn deze schoenen vooral geschikt als je van plan bent over goed uitgetreden paden te lopen. Ervaren hikers kunnen ook op ruwer terrein degelijk lichter schoeisel dragen als ze voldoende tredzeker zijn. Wandelaars met zwakke enkels dragen best een extra steunverband.
  • Belangrijk aan te geven is dat schoenen heel persoonlijk zijn, welk type je ook kiest, ze moeten jouw voeten passen!

Slaapmat

  • Gesloten celmatjes (volschuim) zijn erg licht en kunnen niet lek worden maar zijn erg spartaans en volumineus. Er zijn er enkele op de markt die iets dikker en dus comfortabeler zijn maar ze wegen dan ook al evenveel als een moderne luchtmatras.
  • Moderne luchtmatrassen zijn heel wat comfortabeler, zeker voor zijslapers, en zijn tegenwoordig ook te verkiezen boven de zelfopblaasbare exemplaren omdat ze nog lichter en compacter zijn en qua robuustheid niet zoveel moeten onderdoen. Zorg ervoor dat er niet te veel steentjes en takken onder je tent liggen, dan hoef je je in principe weinig zorgen te maken om lekken, neem een reparatiesetje mee voor mocht het toch misgaan.
  • Sommige hikers kiezen voor matjes met een ¾ lengte en leggen hun voeten op hun rugzak. Echte die-hards (maar ze zijn zeldzaam) kunnen gaan voor ½ lengte omdat het meeste lichaamsgewicht leunt op de torso, heupen en bovenbenen. Je gebruikt dan je rugzak voor je onderbenen en voeten, en een pull en regenjas voor je hoofd.

Slaapzak

  • Een donzen slaapzak is veel lichter en compacter op te bergen dan een synthetische slaapzak. Er wordt al eens afgeraden dons te kopen omdat het minder goed tegen vocht kan, maar de praktijk wijst uit dat je je daarover weinig zorgen moet maken (enkel bij lange wintertochten kan condens in de slaapzak zich ophopen en voor een verminderde isolatie zorgen).
  • Houd je slaapzak droog door hem in een waterdichte zak in je rugzak te stoppen. Ook in zonnig weer kan je hem eventueel eens laten uitdrogen, mocht hij toch klam geworden zijn.
  • Er bestaan ook quilts (deken) en top bags (onderzijde is stof) voor wie nog extra gewicht wilt besparen. Je lichaam drukt namelijk toch het isolatiemateriaal samen. Deze types zijn enkel online te vinden en er zijn weinig hikers die hiermee ervaring hebben. Je rekent wel best wat marge qua isolatie want door de extra ventilatie is de kans groter dan je wat meer warmte gaat verliezen.

Tent

  • Een gewicht van 3kg voor een tent van 2 personen is het absolute maximum.
  • Tenten bestaan er in alle maten en vormen, een keuze maken is erg moeilijk. Er zijn steeds lichtere tenten beschikbaar op de markt. Let er evenwel op dat je nog ruimte hebt om in je voorluifel te koken en rugzakken te leggen.
  • Je kan nog extra gewicht besparen door te kiezen voor een zeil (tarp). Er zijn modellen die je helemaal kan afsluiten voor weer en wind.
  • Een extra footprint is vaak niet nodig. In de bergen kijk je uit voor grassige of eventueel zandigere plekken. Verwijder scherpe stenen en takken. Door op plaatsen te staan die goed draineren (hogere stukken, heel licht hellend) vermijdt je bij een zware regenbui in het water te staan.

Kookgerei

  • Neem enkel dat volume van pot mee dat je nodig hebt. De meeste vriesdroogmaaltijden hebben niet meer dan 500ml kokend water nodig. Een pot van 750ml is dus meer voldoende, sommige doen het ook met minder. Wie met twee is, heeft er één van max. 1,5 liter nodig. Gamellen zijn onhandig en niet efficiënt.
  • Gasbranders die bovenop het patroon worden geschroefd, zijn veel lichter dan staande modellen maar minder stabiel. Zet dus geen al te grote potten om een kleine brander en let op dat ze stabiel staan.
  • Sommige hikers knutselen een houtbrander in elkaar waarmee ze hout of schors kunnen verbranden.

Ook een alcoholbrander is makkelijk zelf te maken. Kijk maar eens naar dit filmpje van Andrew Skurka. Maar er zijn er ook die een combi-brander in elkaar weten te zetten, vb. deze handleiding voor een alcohol-houtbrander.

  • Je pot (of een diep deksel) kan ook dienst doen als bord. Met één lange plastiek lepel heb je voldoende om te eten, mes en vork zijn niet nodig.
  • Een licht zakmes is goed genoeg om je kaas of salami te snijden, een zakmes met veel toeters en bellen lijkt leuk maar is overbodig gewicht.
  • Probeer zoveel mogelijk brandstof te besparen door: de brander uit te zetten als voeding genoeg heeft aan warm water om te wellen, de brander stil te zetten eenmaal het water aan de kook is en enkel nog dient te sudderen, enkel die hoeveelheid water te koken die je nodig hebt (afwassen met koud water gaat ook), een windscherm te gebruiken die de vlam beschermt (je kan ook grote platte stenen recht zetten)…

Voeding en water

  • Ga goed op voorhand na waar je kan herbevoorraden (check ook de openingsuren en het te verwachten aanbod) en doe enkel datgene mee dat je strikt nodig hebt met 1 dag reserve.
  • Bereken wat je per dag eet en maak al je porties op voorhand. Gooi er niet van alles nog bij voor ‘in het geval dat’, er zijn altijd andere oplossingen: afwijken van je route om te bevoorraden, in een berghut eten…
  • Eten kan je meenemen van enkele dagen tot een week. Langer begint al serieus door te wegen. Best werk je dan met voedselpakketten die je via de post opstuurt (naar een specifiek adres of een postkantoor als ‘poste restante’) of eventueel zelf achterlaat.
  • Daartegenover heeft het geen zin om bewust op voeding te besparen, dat is tijdens een trekking zowel fysiek als mentaal een slechte keuze.
  • Tank ook water zoveel mogelijk ter plaatse bij, bijvoorbeeld in een berghut en neem zuiveringspilletjes (vb. Micropur Forte) of een lichte waterfilter mee zodat je water kan gebruiken uit een riviertje of een bergmeer. Het aantal waterbronnen en de betrouwbaarheid ervan zijn wel sterk afhankelijk van het gebied en de periode (in augustus/september zijn bergriviertjes soms opgedroogd. Ga dus altijd met minstens 1 liter op stap.